شيخ بهايي

بهاءالدین محمد بن‏ حسین عاملی معروف به شیخ بهائی

دانشمند نامدار شيعي قرن دهم و یازدهم هجری است که در

دانش‌های مختلف تبحر داشت و در حدود ۹۵ کتاب و رساله به

زبانهاي عربي و فارسي از او  بر جای مانده است. سازمان یونسکو

سال ۲۰۰۹ میلادی را به نام او سال «نجوم و شیخ بهایی» نامگذاری

کرد.

شيخ بهايي در بعلبک لبنان متولد شد و ۱۳ ساله بود که پدرش عزالدین

حسین عاملی به خاطر اذیت شیعیان آن منطقه توسط دولت عثمانی از

یک سو و دعوت شاه طهماسب صفوی از سويي ديگر، از منطقه جبل عامل

به سوی ایران رهسپار گردید و چون به شهر قزوین رسیدند و آن شهر را

مرکز دانشمندان شیعه یافتند و در آن سکنا گزیدند و بهاءالدین به شاگردی

پدر و دیگر دانشمندان آن عصر مشغول شد.

دولت صفويه اولين دولتي بود كه در كشور ايران مذهب شيعه دوازده امامي

را به عنوان مذهب رسمي كشور برگزيد و دانشمندان و علماي بزرگ شيعه

در اين زمان  توانستند منشا خدمات و كارهاي بزرگي در تاريخ باشند.

 ۱۴ سال بعد از هجرت خانواده شيخ بهايي به ايران  وقتي پدر شیخ برای

زیارت خانه خدا از قزوین خارج شد در بحرین درگذشت اما اقامت شیخ بهایی

درقزوین سی سال ادامه یافت تا اینکه در پی انتقال پایتخت صفوي از قزوین 

به اصفهان (در ۱۰۰۶ قمری)، از ۵۳ سالگی تا آخر عمر (۷۵ سالگی) منصب

شیخ‌الاسلامی پایتخت دولت صفوی را در دربار مقتدرترین شاه صفوی،

عباس اول برعهده گرفت.

تصويري نقاشي شده از شيخ بهايي و ابوالقاسم ميرفندرسكي

شیخ بهایی) در مدت ۷۵ سال عمر خود با چهار تن از سلاطین صفوی

معاصر بوده‌است ولی عمده فعالیت سیاسی او در دورهٔ دو پادشاه

آخری بوده :

۱-شاه طهماسب (به مدت ۱۸ سال) که پدر شیخ بهایی در زمان او 

منصب شیخ الاسلامی داشته.

۲-شاه اسماعیل دوم (به مدت یک سال و اندی)

۳- سلطان محمد خدابنده (به مدت ۱۰ سال)

۴-شاه عباس اول (به مدت ۳۵ سال)

شیخ بهایی سفرهایی نيز به مکه ، مصر و شام داشته است .

شيخ بهايي در رياضي، معماري و مهندسي بسيار مشهور بوده و

بسياري از بناهاي معروف دوره صفويه نتيجه تدبير و طراحي او بوده

است. از آن جمله؛

1- ساخت مسجد امام

2- کاريز نجف آباد

3- سفيداب

4- حمام.
 

و بناهاي کم نظير اصفهان که معماران در ساخت و ساز آن از همفکري

شيخ بهايي بهره مند شده اند، نيز از ديگر کارهاي مهندسي آن شيخ

اجل است. از جمله؛

1- کتيبه هاي مساجد اصفهان

2- پل الله وردي خان (سي وسه پل)

3- پل خواجو

4- چهارباغ

5- ميدان نقش جهان

6- مسجد شيخ لطف الله.

جالب است بدانيد شیخ بهایی مبدع تهیه نان سنگك و حلواشكري

هم هست.

ايشان در سال  ۱۰۰۰شمسي در اصفهان درگذشت و بنابر وصیتش پیکر او را

به مشهد بردند و در کنار آرامگاه امام رضا (ع) به خاک سپردند.

يكي از اشعار معروف شيخ بهايي (درباره امام زمان) :

تا کی به تمنای وصال تو یگانه
اشکم شود از هر مژه چون سیل روانه
خواهد که سرآید غم هجران تو یا نه
ای تیره غمت را دل عشاق نشانه
جمعی به تو مشغول و تو غایب زمیانه
رفتم به در صومعه عابد و زاهد
دیدم همه را پیش رخت راکع و ساجد
در میکده رهبانم و در صومعه عابد
گه معتکف دیرم و گه ساکن مسجد
یعنی که تو را می طلبم خانه به خانه
روزی که برفتند حریفان پی هر کار
زاهد سوی مسجد شد و من جانب خمار
من یار طلب کردم و او جلوه گه یار
حاجی به ره کعبه و من طالب دیدار
او خانه همی جوید و من صاحب خانه
هر در که زنم صاحب آن خانه تویی تو
هر جا که روم پرتو کاشانه تویی تو
در میکده و دیر که جانانه تویی تو
مقصود من از کعبه و بتخانه تویی تو
مقصود تویی ...کعبه و بتخانه بهانه
بلبل به چمن زان گل رخسار نشان دید
پروانه در آتش شد و اسرار عیان دید
عارف صفت روی تو در پیر و جوان دید
یعنی همه جا عکس رخ یار توان دید
دیوانه منم ..من که روم خانه به خانه
عاقل به قوانین خرد راه تو پوید
دیوانه برون از همه آئین تو جوید
تا غنچهء بشکفتهء این باغ که بوید
هر کس به بهانی صفت حمد تو گوید
بلبل به غزل خوانی و قمری به ترانه
بیچاره بهایی که دلش زار غم توست
هر چند که عاصی است ز خیل خدم توست
امید وی از عاطفت دم به دم توست
تقصیر "خیالی" به امید کرم توست
یعنی که گنه را به از این نیست بهانه